1997

"En dan nu live vanaf Columbia University". De verslaggever van het lokale televisie-station New York 1 staat voor de studentenflat van Oliver Jovanovic, die ervan wordt beschuldigd een medestudente te hebben gemarteld en verkracht na een ontmoeting via een chatroom van America Online. Buiten voor de studentenflat valt niks te zien noch te beleven. Het enige dat de verslaggever weet te melden is dat hij voor het huis van de verdachte staat. Het is een beeld dat dezelfde avond op alle televisiejournaals - die standaard elke avond openen met een plaatselijke moord of andere act of violence - terugkeert. In een stad waar jaarlijks honderden vrouwen worden aangerand is deze cyber date rape desalniettemin groot nieuws.
En het is niet alleen de televisie die het verhaal spectaculair opdist. De lokale sensatiekranten The New York Post en The Daily News brengen de zaak een week lang op de voorpagina, zonder dat er iets noemenswaardigs nieuws valt te melden. De 'BRILLIANT' SCIENTIST is een CYBER FIEND die zorgt voor A NIGHT OF TERROR. De CYBER SEX ATTACK schept een CLIMATE OF FEAR. En meer van dat soort termen in immens grote krantenkoppen. Maar ook de serieuze New York Times wijt een paar lange verhalen aan de beschuldigingen.

Oliver Jovanovic is een dertigjarige graduate student - vergelijkbaar met de Nederlandse AIO - in de microbiologie. Op het moment dat hij wordt opgepakt, legt hij de laatste hand aan zijn dissertatie, die hij binnen enkele weken wil verdedigen. Jovanovic is een selfmade computerexpert die onofficieel dienst doet als systeembeheerder van zijn faculteit. Zijn vrienden beschrijven hem als een verlegen jongen die meer op zijn gemak is achter zijn computer dan in gezelschap. Maar een klassieke nerd is hij nu ook weer niet: steevast gaat hij in het zwart gekleed en heeft een buitengewone interesse in beeldende kunst. Jovanovic groeit op in het elitaire culturele milieu van Manhattan. Zijn vader is een schaak trainer aan de Dalton school, een van de meest prestigieuze privéscholen van New York en zijn moeder is eerste violiste bij het New York City Ballet Orkest.

Jovanovic ontmoet de 22-jarige medestudente in een chatroom van America Online, de grootste online service van de Verenigde Staten. Wekenlang wisselen ze e-mail uit en kletsen ze over literatuur, films en het laatste nieuws uit het de studentenkrant. Aldus ontstaat een online vriendschap die uiteindelijk leidt tot een ontmoeting in levende lijve. Ze zien elkaar voor het eerst in een café, bezoeken samen een restaurant en gaan vervolgens naar de film. Als die uitverkocht blijkt nodigt Jovanovic de studente uit om een video te kijken op zijn kamer. Ze bekijken Meet the Feebles van Peter Jackson, een hilarische zij het onsmakelijke parodie op The Muppet Show. Vanaf dat moment lopen de versies uiteen. Volgens de politie, die zich baseert op de getuigenissen van de vrouw, gebeurt er het volgende. Wanneer de video is afgelopen besluit de studente op te stappen. Jovanovic is het daar niet mee eens en bindt haar vast, plakt haar mond dicht met tape en misbruikt en martelt de studente. Hij laat kaarsvet over haar lichaam lopen, laat haar foto's zien van lijken, praat uitvoerig over zijn grote held, de seriemoordenaar Jeffrey Dahmer en dreigt haar in stukken te snijden. Twintig uur later bevrijdt hij de vrouw en wil haar vervolgens karate leren. Hij zegt dat het tijd wordt dat ze zich leert verdedigen tegen aanvallers. Op dit moment weet de studente te ontsnappen. In een huiszoeking vindt de politie een wapenstok die bij de marteling gebruikt zou zijn en de touwen en de tape waarmee de vrouw zou zijn vastgebonden.
Vanzelfsprekend heeft de verdachte een andere lezing van de zaak. Er is niets gebeurt dat de studente niet wilde, dit was een kwestie van consensual sex, meldt Jovanovics advocaat. In zijn voordeel spreekt dat de vrouw pas twee weken na het gebeurde aangifte bij de politie doet, dat ze nog e-mail met hem uitwisselde en dat ze daags na de ontmoeting het geheel tegenover een vriend als slechts 'weird' en 'kinky' omschrijft. Hoe het ook zij, interessanter dan de vraag wat er nu precies is voorgevallen, is hoe de Amerikaanse media met deze zaak omspringen. De dagen en weken na de arrestatie blijven de kranten over de zaak berichten. Elk miniem detail wordt tot enorme proporties opgeblazen: hoe omstanders viezerik roepen wanneer hij voor de eerste keer wordt voorgeleid, hoe ook andere vrouwen 'bedreigende' e-mail van de verdachte hebben ontvangen, of hoe familie en vrienden van zowel verdachte als slachtoffer op de gebeurtenissen reageren.
Vanzelfsprekend gaan de sensationele kranten uitgebreid in op de meer gruwelijke details van de zaak. Jovanovic wordt onmiddellijke vergeleken met beruchte serial killers als Ted Bundy en Jeffrey Dahmer (terzijde wordt gemeld dat de politie 'materiaal' uit zijn vriesvak in beslag heeft genomen). Uitgebreid wordt beschreven hoe Jovanovic's kasten 'uitpuilen' van video's en boeken over body parts en violent sex (die bij nader inzien catalogi betreffen van tentoonstellingen). Ook de vermeende intelligentie van de verdachte en zijn afkomst zijn aspecten die in geen nieuwsbericht ontbreken. Jovanovic is een 'briljante wetenschapper' en dus een nerd. Zijn moeder wordt vergeleken met de moeder van Norman Bates uit Hitchcocks Psycho. Maar dat is allemaal niet ongebruikelijk wanneer het dit soort zaken betreft. Opvallender is dat voor de meeste kranten het Internet net zo goed de dader is als Jovanovic zelf - aan wiens schuld overigens nooit wordt getwijfeld. Dus worden vrienden en voorbijgangers opgevoerd die melden dat er "enge dingen" op het Internet gebeuren en dat "het een hele slechte manier is om mensen te ontmoeten". Terwijl een ander weet dat het Internet een plaats is waar je moet oppassen. "Je loopt niet 's avonds laat over straat, je ontmoet geen mensen op het Internet." Waarop The New York Post concludeert dat perverselingen in grote getale chatrooms onveilig maken in hun zoektocht naar slachtoffers.

De zaak is typisch voor de manier waarop de media hier met het Net en criminaliteit omgaan. Niemand zal op het idee komen om kranten als boosdoeners te verslijten wanneer een ontmoeting na een contactadvertentie misloopt, maar Internet is nog altijd de boosdoener wanneer een online date verkeerd afloopt. Daags na Jovanovics arrestatie hebben verslaggevers 'ontdekt' dat Jovanovic wellicht meerdere slachtoffers heeft gemaakt. Die wijsheid wordt ingegeven door een politieinspecteur die in 'de zorgvuldige aanpak' van de verdachte bewijs ziet dat hij dit eerder moet hebben gedaan. Ook is iemand op het idee gekomen Jovanovic's naam eens bij AltaVista na te zoeken en ontdekt zodoende dat de student een fanatiek speler van het online rollenspel RuneQuest was, waarbij vanzelfsprekend ook weer de nadruk wordt gelegd op de gruwelijke aspecten van dit spel. Er wordt zelfs een professor opgevoerd die in Jovanovics liefde voor rollenspellen een bewijs van zijn zieke geest ziet. Weer een dag later kopt The Daily Mail "Cybersex Horror" boven een verhaal dat een ex-vriendin van Jovanovic aan het woord laat. Niets over cybersex horror wel halve beschuldigingen over eerder wangedrag. Een week later komt The New York Post met een 'achtergrondartikel' over de gevaren cyber dates, waarin 'internet beveilingsdeskundigen' worden opgevoerd die melden "dat het dankzij internet nu voor perverts ontzettend makkelijk is onschuldige vrouwen te lokken."
Maar niet alleen de sensationele kranten maken er een potje van ook de serieuze The New York Times weet te melden dat "Arrest at Columbia University Shows Risks in On-Line Dating", waarin weer eens wordt opgerakeld dat pedofielen van het Net gebruik maken. The Times maakt het een paar dagen later overigens weer enigszins goed door uitgebreid de advocaat aan het woord te laten die er terecht de nadruk op legt dat de manier waarop de twee elkaar ontmoet hebben niets met de zaak zelf te maken heeft. En ook zet The Times de achtergrond van online rollenspellen in perspectief. Nogal verbaasd en geïrriteerd door de negatieve houding van de pers ten aanzien van het Internet, ging uw verslaggever zelf maar eens op onderzoek uit. De campus van Columbia University bevindt zich in het noordelijkste deel van Manhattan, in een keurige buurt die grenst aan het minder keurige Harlem. The New York Times meldde dat er op de campus flyers werden uitgedeeld met daarin ten tips to avoid cyber date rape. Wanneer uw verslaggever arriveert is er geen activist te bekennen, noch is er een spoor van de pamfletten op de verschillende prikborden terug te vinden. In de verschillende computerruimtes van de universiteit wordt er onwetend of onverschillig gereageerd op het verhaal. Niemand lijkt zich er echt voor te interesseren. De beste quote die ik uit de mond van een bebrilde jongeman opteken is dat "je moet uitkijken bij het chatten". Het hoofd van de beveiliging weet niks te melden over de flyers en haast zich te verklaren dat hij geen commentaar heeft. Dan maar de afdeling voorlichting geprobeerd. "Geen commentaar". Ten einde raad bezoek ik het Rape Crisis Center. Daar hebben ze nog nooit van Oliver Jovanovic gehoord, laat staan van ten tips to avoid cyber date rape, laat staan wat dat is. Waarop ik me vertwijfeld afvraag of dit verhaal niet slechts uitsluitend aan het brein van een schandaaljournalist is ontsproten.