Een krant, tijdschrift of omroep op het Internet, dat is niets bijzonders meer. De afgelopen jaren heeft elk zichzelf respecterend medium een website opgezet. Maar tot op heden zijn de meeste van die websites vanuit journalistiek oogpunt weinig interessant. De tactiek van de meeste uitgevers bestaat eruit bestaande artikelen, met minimale aanpassingen, op het web te zetten. Dat is ongetwijfeld een aardige geste aan de websurfer, vernieuwend kun je het niet noemen. Er zijn maar weinig websites die een journalistiek product bieden dat los staat van een krant, tijdschrift of televisiezender. Slechts weinigen - zeker in Nederland - wagen zich aan original content, zoals dat in goed Amerikaans heet. Journalisten die speciaal voor het web werken, met alle eisen vandien, zijn nog altijd zeer schaars. Maar dat zal niet lang meer duren als het aan de Columbia University Graduate School of Journalism in New York ligt. Aan de meest prestigieuze journalistenopleiding van de Verenigde Staten kun je tegenwoordig afstuderen in online journalism. De campus van Columbia bevindt zich in Morningside Heights, een van de meest noordelijke buurten van Manhattan, grenzend aan Harlem. Het gebouw van de School voor Journalistiek ligt direct naast de entree van de campus. Een standbeeld van Joseph Pulitzer staat pontificaal voor de ingang. Wat zou de oprichter van Amerika's oudste journalistenopleiding gedacht hebben van de nieuwste afstudeerrichting? "Ik denk dat hij het een uitstekend initiatief zou hebben gevonden", meent de coördinator van het New Media Center, Josh Schroeter. "Er was aanvankelijk wel wat verzet van de oude garde tegen online journalism, maar die kritiek verstomde snel nadat we er voor hadden gezorgd dat er op het bureau van iedere docent een gloednieuwe pentium computer kwam te staan".
De afstudeerrichting online journalism werd vorig jaar ingesteld. Nadat studenten zijn geschoold in de algemene kneepjes van het journalistieke vak kunnen ze zulke cursussen volgen als New Media Tools, Exploring New Media of New Media Workshop. Ze kunnen gastcolleges bijwonen van top executives van de nieuwe media afdelingen van Time Warner, Discovery Channel of MicroSoft. Dit jaar specialiseren 24 studenten - voor een groot deel buitenlanders - zich in online journalism. "De studenten journalistiek die afstuderen in nieuwe media zijn zeer gewild", meldt Schroeter. "De lichting die vorig jaar is afgestudeerd vindt eerder een baan dan andere studenten en krijgt gemiddeld twee keer zoveel betaald. Betekent dat dat ze ook gelukkiger zijn? Niet persé. Vanwege onze jarenlange relatie met The New York Times en The Wall Street Journal, komen veel van onze studenten daar terecht. En helaas moeten ze daar veelal bestaande artikelen voor het Web bewerken. Dat betekent dat ze niet met journalistiek bezig zijn, maar met programmeren. Ik zou zeggen: dat is geen goede baan voor een beginnende, eerzuchtige journalist. Maar we hebben ook studenten die bij bedrijven als MicroSoft, Starwave of CNet terecht komen. Deze mensen doen original content. Ze schrijven verhalen speciaal en alleen voor het Web."
De opleiding tot online journalist is onderdeel van een grootse transformatie die de School for Journalism momenteel doormaakt. De gehele universiteit moet het digitale tijdperk worden binnengeloodst en de School for Journalism is daarbij koploper. "From classical literacy to visual literacy", noemt Schroeter dat. Men wil nu journalisten opleiden die niet langer gespecialiseerd zijn in één richting, maar zich thuisvoelen bij alle media. "De fundamentele vraag is: wat is de beste manier om je verhaal te vertellen. Als een student met alle media overweg kan, kan hij die vraag beantwoorden." Vandaar dat online journalism een zo voor de hand liggende afstudeerrichting is omdat op het Web immers alle media samenkomen.
Maar wat houdt die opleiding concreet nu eigenlijk in? Schroeter heeft moeite uit te leggen welke praktische vaardigheden worden onderwezen. "Je moet het niet zien als vakschool waar je een paar handigheidjes krijgt bijgebracht. Zo werkt het niet. De onderwijzers leren samen met de studenten. De formule voor het beste online verhaal bestaat helaas niet. Nog niet." De opleiding, die uniek is in de Verenigde Staten, is in ieder geval niet in de eerste plaats gericht op de techniek, al moeten de studenten natuurlijk eerst de computertaal HTML onder de knie krijgen voordat ze op het web kunnen publiceren. De nadruk ligt meer "op de vraag hoe je informatie moet structureren voor het nieuwe medium, hoe je sterke, originele en waarheidsgetrouwe verhalen moet creëren". Dat klinkt allemaal behoorlijk vaag. Om een wat beter inzicht te krijgen van de dagelijkse praktijk, neemt Schroeter me mee naar het klasje dat op dit moment les krijgt in de achtergronden van videocompressie. De studenten zijn bezig met een project dat "24 hours in New York" heet. Het is de bedoeling een dag uit werkende leven van New Yorkers in beeld te brengen. De weerslag zal op de website van Columbia te zien zijn. Sommige studenten worden belast met de opmaak, eindredactie en coördinatie, anderen met het maken van video-opnamen, en weer anderen met de feitelijke verslaggeving.
Net als Schroeter, heeft ook de docent die deze middag de studenten onderwijst, Sreenath Sreenivasan, moeite concrete richtlijnen te geven voor het maken van een goed online journalistiek verhaal. "The New York Times weet het niet. The Wall Street Journal Online weet het niet. Dus hoe zou ik het moeten weten?". Dat neemt overigens niet weg dat hij er wel achter is gekomen dat bepaalde zaken wel en andere niet werken als je online journalistiek bedrijft. "Langere artikelen komen niet echt tot hun recht op het Web. De aandachtspanne van websurfers is gering. Dat merk ik zelf ook: ik klik al snel verder als een verhaal langer is dan een paar schermen. De schrijfstijl moet, meer nog dan bij andere media, scherp en bondig zijn. Ik denk dat de stijl van online journalism meer lijkt op die van televisiejournalistiek dan op die van gedrukte media. Natuurlijk bestaat het doorsnee online verhaal vandaag de dag nog grotendeels uit tekst, maar de toon van je artikel moet informeler zijn, een toon die meer overeenkomsten heeft met televisiejournalistiek."
En wat vinden de studenten er zelf van? Het vooruitzicht op een goed betaalde baan, was voor Tamy Luhbi een belangrijke overweging in online journalism af te studeren. De belangrijkste inhoudelijke overweging voor haar keuze voor nieuwe media is dat het "journalisten grotere flexibiliteit en creativiteit geeft in hoe ze hun verhalen presenteren. Ze zijn geen 'slaves to the tape', maar kunnen video gebruiken om hun stukken te verbeteren." De meeste studenten vinden het experimentele karakter van de opleiding geen enkel probleem. Sterker nog, dat is juist de reden van hun voorkeur voor deze afstudeerrichting. Ze zijn gefascineerd door de mogelijkheden van het nieuwe medium en het besef dat ze zich in de voorhoede van een nieuwe journalistiek genre bevinden. "Online journalistiek heeft voor mij een paar enorme voordelen", vertelt de van oorsprong Indiase Bundeep Singh. "Je verhalen kunnen over de hele wereld gelezen worden. Je hebt voortdurend te maken met nieuwe ideeën, producten en andere ontwikkelingen. En misschien wel het belangrijkste: er zijn weinig harde regels zodat je een pionier kunt zijn in ontwerp, stijl en inhoud."
Wat hebben de studenten zoal opgestoken in het half jaar dat ze met online journalistiek bezighouden? "Het belangrijkste verschil met gedrukte media is dat je meer als een ontwerper moet denken", vertelt Arik Hesseldahl, die zijn baan als verslaggever bij een krant in Idaho opzegde om zich fulltime aan de online journalistiek te kunnen wijden. "De meeste krantenverslaggevers laten het visuele gedeelte geheel aan de opmaak over, dat kan nu dus niet meer. Je moet ook leren hoe je je kopij zo compact mogelijk moet weergeven. Beknopte verhalen die snel to the point werken het beste."
Singh heeft vooral geleerd hoe hij de lezer het best door zijn verhaal moet leiden. "Op het web vertel je geen lineair verhaal meer. Waar moet je navigatiebuttons aanbrengen, wanneer moet je een link naar een andere site maken en wanneer niet? Dat zijn vragen die je elke keer weer tegen komt en waar ik langzaamaan antwoorden op begin te vinden."
Een van de meest gemaake fouten is dat studenten zich laten meeslepen door de overweldigende hoeveelheid mogelijkheden van het Web. Videofilmpjes, veel foto's, flitsende graphics, niets lijkt te gek. Maar wanneer die technische snufjes via in de huiskamer worden bekeken, vallen ze doorgaans in het water. "Bandwijdte, bandwijdte, bandwijdte" verzucht Luis Perez. "Pas wanneer de technologie het mogelijk maakt om een verhaal met video, audio en bloedscherpe foto's toegankelijk te maken voor mijn oma in Biose, Idaho dan kan dit medium werkelijk beginnen te groeien en te ontwikkelen. Tot die tijd zijn er nog teveel beperkingen. Tenzij je natuurlijk, zoals wij in het Nieuwe Media Center van Columbia, een hoge snelheidaansluiting op het Net en een krachtige PowerMac hebt. Ik zal je een voorbeeld geven van hoe frustrerend de huidige beperkingen zijn", vertelt hij geestdriftig. "Ik heb onlangs een prachtig verhaal gemaakt over een dertienjarig meisje dat zowel een basketbal ster, een model, een uitstekende zangeres en een Broadway actrice is. In plaats van te beschrijven hoe prachtig haar stem klinkt, besloot ik een videoclip van haar optreden in mijn verhaal op te nemen. Woorden kunnen nooit beschrijven hoe schitterend ze tijdens een wedstrijd van de New York Knicks het volkslied zong. Dat werkte fantastisch in ons Lab, maar als je een 28.8 modem hebt, duurt het 20 minuten om die videoclip te downloaden. Welke idioot gaat zolang zitten wachten op een filmpje van 12 seconden? Ik heb hieruit een zeer waardevolle les getrokken: alleen omdat het medium je in staat stelt om met hulp van video, audio en al die andere technische snufjes een verhaal te vertellen, hoeft dat nog geen goed idee te zijn. Op de goede manier gebruikt, voegen de multimedia elementen iets toe aan het verhaal, op de verkeerde manier is het, simpelweg, slecht."
Jeroen van Bergeijk
