THE REVENGE OF PAC-MAN: RETROGAMING
{VPRO Gids, augustus, 2004}
In de coffeeshop bij mij in de straat staat een spelletjesautomaat die ongetwijfeld een van de laatste van zijn soort moet zijn: een originele pac-man. Hoewel je tegenwoordig pac-man gratis via internet op je eigen computer kunt spelen, gooi ik vaak toch een paar euro in de machine. Eigenlijk vooral uit nostalgie. Pac-man was het eerste ‘computer’spelletje waar ik verslingerd aan raakte. Er waren weken dat ik al mijn zakgeld aan pac-man besteedde. En ik was niet de enige. Pac-man was begin jaren tachtig het allereerste, echt populaire videospel dat zorgde voor een hausse in merchandising in de vorm van boeken, T-shirts, poppen en zelfs een speciaal pac-man ontbijt. De kracht van pac-man zat hem in zijn eenvoud: een klein geel happertje dat je door een doolhof moest sturen met als doel zoveel mogelijk witte stipjes op te peuzelen en onderwijl monsters met schattige namen als Blinky, Pinky, Inky en Clyde te ontwijken. Klinkt simpel, maar oh wat was het moeilijk om behendig genoeg in dit spel te worden. Wat mij betreft heeft sindsdien geen enkel ander videogame – hoe indrukwekkend ze er tegenwoordig ook uitzien – de hypnotiserende aantrekkingskracht van pac-man weten te evenaren.
Ik weet het. Dat is nou weer typisch het geklets van een dertiger die terugverlangt naar de iconen van zijn jeugd. Het is de laatste tijd haast onmogelijk om aan een alomtegenwoordig retrogevoel te ontsnappen. Je kunt de tv niet aanzetten of je wordt met retro opgezadeld. Of het nu ‘Remember the Eighties’ op ‘Back to seventies’ is, iedere zender lijkt tegenwoordig het de nostalgische dertigers naar de zin te willen maken. Niet alleen op televisie is dit fenomeen evident, ook in de popmuziek, film en mode, en ja de spelletjesindustrie, is het retro wat de klok slaat. Maar anders dan die eindeloze verzameling programma’s die nostalgische gevoelens oproepen over jaren zeventig en tachtig zijn de retrospelletjes niet in de eerste plaats gericht op oudere jongeren. Klassieke computerspelletjes als Donkey Kong, Pong, Space Invaders of Super Mario worden tegenwoordig weer door jong en oud gespeeld. Retrogaming, zoals de industrie het spelen van klassieke videogames noemt, is een verschijnsel waar verschillende generaties zich mee inlaten. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat het vooral speelgoedfabrikanten zijn die zich op de retrospellenmarkt hebben gestort. Zo bracht de relatief kleine speelgoedfabrikant Jakks vorig jaar in Amerika een spelconsole met oude spellen op de markt. Het ding kostte slechts iets meer dan 20 euro (vergelijk dat met zo’n 150 euro voor een Nintendo-systeem) en vloog de deur uit. Binnen een paar maanden werden er meer dan een miljoen van verkocht. Maar ook de bekende computerspelletjesfabrikanten hebben retro ontdekt. Nintendo, Sega, Microsoft Xbox, allemaal brengen ze momenteel hun klassiekers in al dan niet ge-update vorm opnieuw uit.
Waar komt die plotselinge populariteit van retrogaming vandaan? Die vraag leg ik voor aan Marinka Copier, verbonden aan de Universiteit van Utrecht. Copier is een van de weinige wetenschappers in Nederland die serieus onderzoek doet naar computerspelletjes. Volgens Copier is er allereerst een logische, praktische verklaring voor de populariteit van retrogaming: de mobiele telefoon. “Die klassieke, eenvoudige games zijn bij uitstek geschikt voor de huidige mobiele telefoons. De technische mogelijkheden zijn nog vrij beperkt. Het scherm heeft bijvoorbeeld maar heel weinig pixels. Die spelletjes zijn overigens razend populair. Echt heel veel mensen spelen spelletjes op hun telefoon.”
Maar de klassieke spelletjes moeten toch ook inhoudelijke kwaliteiten bezitten die ze onderscheiden van de hedendaagse computergames. Klassieke games zijn niet voor niks klassiek geworden. Zou het misschien zo kunnen zijn dat de huidige, hyperrealistische games te ingewikkeld zijn geworden. “Nou ingewikkeld niet, maar misschien wel te saai”, zegt Copier. “Het ziet er allemaal heel mooi uit maar inhoudelijk gebeurt er momenteel niet zo veel vernieuwends op gamegebied. Het is meer van hetzelfde, veel sequels, het spelconcept blijft hetzelfde.”
De meeste moderne games zien er schitterend uit waarbij de actie en special effects steeds indrukwekkender en realistischer worden. Die moderne spellen willen dat je een verhaal doorloopt, een eenmalig avontuur beleeft. En daar zit hem meteen het probleem. Heb je zo’n spel een keer gespeeld, dan is de lol er af. Je hebt er tien, twintig uur plezier van en daarna is het afgelopen. Klassieke games daarentegen kun je blijven en blijven spelen. “Die oude spellen zijn spannend en uitdagend. Het gaat erom de hoogste score te behalen. Dat maakt dat je steeds blijft spelen om steeds beter te worden. Ook kun je vaak tegen elkaar spelen, wat maakt dat ze socialer zijn. En tenslotte willen heel veel mensen even snel een spelletje spelen. Met de meeste nieuwe spellen gaat dat niet en met die klassiekers wel.”
Alle klassieke games maken momenteel een revival mee, maar geen ander spelletje dat zo consequent tot de verbeelding blijft spreken als pac-man. Autofabrikant Saturn prijst in Amerika momenteel haar waren aan met een reclamespotje waarin we het nieuwste model Sport Utility Vehicle door de stad zien rijden, terwijl het witte stipjes oppeuzelt. Rapper Lil’ Flip verwerkte in zijn song Game Over pac-man geluidseffecten. En in de straten van New York wordt tegenwoordig een live-versie van pac-man gespeeld – pac-manhattan genaamd. Studenten kwamen erachter dat het stratenpatroon van Manhattan rond Washington Square sprekend leek op het doolhof van pac-man. Ze verkleedden zich als het gele poppetje en natuurlijk de monsters uit pac-man en pac-manhattan was geboren. Met behulp van mobiele telefoons en GPS-ontvangers blijven ze in contact met ‘de speler’. Het resulterende spel was op internet te volgen. Volgens Copier sluit pac-manhattan naadloos aan “op de recente trend van mixed-reality games, dat zijn spellen die veelal op internet beginnen en zich dan naar de werkelijkheid verplaatsen.” De kortstondige, recente flash-mobbing hype was daarvan een goed voorbeeld, maar ook zogenaamde roleplaying games, waarnaar Copier zelf onderzoek doet. Hierbij gaat het om mensen die via internet contact leggen, een rollenspel verzinnen en dat uiteindelijk in de werkelijkheid spelen.
De retrotrend op spelletjesgebied beperkt zich overigens niet tot computerspelletjes. Ook de ouderwetse kaart- en bordspellen zijn de laatste jaren weer in opmars. Aan de ene kant is dat in de vorm van zoiets als Yu-Gi-Oh dat een combinatie is van kaartspel en televisieserie (en de onvermijdelijke speelfilm die binnenkort uitkomt). Aan de andere kant blijken klassiekers als Risk of Monopoly niet stuk te krijgen. Het van oorsprong Duitse bordspel De Kolonisten van Katan is volgens Copier momenteel onder studenten veruit het populairste spel. “Het goede van die bordspelen is dat het gaat om de sociale interactie. En dat blijft toch het leukst van spelletjes.”
Op internet kun je veel oude computerspelletjes vinden. Een goed beginpunt is www.retrogames.nl.
Jeroen van Bergeijk
|
