DE DICTATUUR VAN DISNEY
{NRC Handelsblad, M, juni 2001}
Celebration Boulevard is zo’n straat die je alleen in Amerikaanse films aantreft: de keurig in pasteltinten geverfde houten huizen zijn voorzien van een veranda en staan dicht op elkaar, de knalgroene gazonnetjes lijken gisteren gemaaid en langs de stoep staan schattige witte hekjes. In het plantsoen pikken twee loslopende kalkoenen in de grond. Een spotvogel, de officiële vogel van de staat Florida, fladdert rond en gaat op een tuinhekje zitten. Celebration Boulevard is zo perfect pittoreske - geen hondepoep, vuilnisemmers of onkruid tussen de stoeptegels, laat staan roestige auto’s en zwervers - dat je elk moment verwacht een regisseur te zien opduiken die ‘action!’ roept. Maar Celebration Boulevard is geen filmdecor. Het is een echte straat in een echt dorp… zij het een dorp dat door The Walt Disney Company werd ontworpen.
Het modeldorp Celebration - zo’n twintig kilometer ten zuiden van Orlando - is ,,the destination your soul has been searching for", zoals het op een levensgroot billboard bij de entrée van het dorp staat vermeld. Celebration is een exercitie in postmoderne nostalgie. Het wil een ouderwets dorp zijn waar de huizen in ‘historische’ stijlen zijn opgetrokken en waar de inwoners zich veilig en geborgen voelen. De brochure voor huizenkopers - de eersten werden in 1997 verwelkomd - zegt het zo: ,,Er was eens een plek waar buren elkaar op een stille zomeravond begroetten. Waar kinderen tikkertje speelden met vuurvliegjes. En schommelstoelen op de veranda een vluchtplaats boden tegen de zorgen van alledag. De bioscoop vertoonde tekenfilms op zondag. De kruidenier bezorgde aan huis. En er was een leraar die altijd wist dat jij ‘iets speciaals’ had. Herinner je je die plek? […] Die plek is weer terug, in een nieuw dorp genaamd Celebration."
,,This is just paradise,", verklaart Jim Hattaway, een advocaat gespecialiseerd in onroerend goed en een van de bewoners van Celebration Boulevard. Hij zegt het zonder enige vorm van ironie. Zijn smetteloos witte overhemd en perfect geknoopte bordeauxrode stropdas contrasteren nogal met zijn diep afgekloven nagels. ,,Het leven is hier geordend, gestructureerd. Ik ken mijn buren, de mensen maaien het gras twee keer per week en onderhouden hun huizen. Het is de perfecte plek om kinderen op te voeden. Doordat de mensen veel zorg aan de omgeving besteden, krijgt het negatieve element hier geen kans. Hier hoef je niet bang te zijn voor misdaad, voor buren die hun caravan in de voortuin parkeren of hun huis een afschuwelijke kleur verven." Vol trots toont Hattaway me zijn ‘Victorian Garden Home’. Op de veranda die zich over de gehele, asymmetrische voorkant van de woning uitstrekt staat een schommelstoel en een sofa met bloemmotief waar je diep in wegzakt, aan de overkapping hangen rijk gevulde bloembakken.
Sinds vijf jaar woon ik in New York en wat mij betreft is dat de destination my soul has been searching for. Als ik een ‘paradijs’ zou moeten beschrijven dan zou New York - met zijn onvoorstelbaar brede aanbod van restaurants, winkels, bars, musea, bioscopen en theaters - mijn ideaal heel dicht naderen. Maar na bijna vijf jaar beginnen de nadelen van die stad me ook op te breken. Net als de meeste New Yorkers woon ik klein - mijn keuken doet tevens dienst als werkkamer en als slaapkamer van mijn tweejarige zoontje. Het vinden van een parkeerplekje is een dagelijks terugkerende queeste. Ik heb geen tuin. Ik ken mijn buren niet. Ik ben opgelicht door mijn huisbazin. Ik ben door een met een pistool zwaaiende puber beroofd. Oftewel, zo volmaakt is New York niet en stiekem verlang ik wel eens naar een echt huis met een tuin in een dorp waar je de buren kent.
Het probleem bij dat verlangen is dat dorpen waar je de buren kent in Amerika dun gezaaid zijn. De meeste mensen die ‘buiten’ wil wonen hebben feitelijk maar een optie: de suburbs. Grofweg de helft van de Amerikaanse bevolking woont in de suburbs. De aantrekkingskracht van die buitenwijken is niet veel anders dan in Nederland: de droom van eigen huis met tuin is er voor veel mensen te veroorloven, de scholen zijn er doorgaans beter en de misdaad lager. Maar je hoeft maar naar recente films als American Beauty, Happiness of The Ice Storm te kijken om te weten dat de onvrede met - en minachting voor - de Amerikaanse buitenwijken groot is. Het grootste probleem van de suburbs is dat de auto er oppermachtig is. In veel moderne buitenwijken is een voetganger net zo zeldzaam als een atheïst in de kerk. Niet alleen vind je er geen enkele vorm van openbaar vervoer, er zijn zelfs geen trottoirs. Kinderen spelen er niet op straat, voor elk wissewasje moeten mensen in de auto stappen. De eenvormige huizen staan zo ver van elkaar dat je de buren nooit ziet. Woonbuurten zijn van elkaar gescheiden door ‘strips’, wegen die worden gekenmerkt door een eindeloze aaneenschakeling van eenvormige motels, benzinepompen, lichtreclames, discountwinkels, supermarkten, fast food ketens en gigantische parkeerterreinen. Het gevolg is vervreemding, vereenzaming en anonimiteit.
Niet zo verwonderlijk dus dat Amerikanen op zoek zijn naar alternatieven. Één oplossing is de zogeheten ‘gated community’, een woonwijk die letterlijk is afgesloten van de buitenwereld. Verspreid over heel Amerika vind je duizenden van die gated communities. Veelal zijn het toevluchtsoorden voor de rich and famous, maar de woonvorm wordt ook steeds populairder onder middle-class Amerikanen. Naar schatting wonen zo’n 4 tot 8 miljoen Amerikanen in een gated community. Deze buurten zijn geliefd omdat ze homogeen van samenstelling zijn: iedereen behoort tot dezelfde sociale en economische klasse. Bewoners zijn er onder elkaar, bang voor pottekijkers - laat staan criminelen - hoef je er niet te zijn. Doordat de toegangswegen letterlijk met hekken zijn afgesloten, vermindert het autoverkeer aanzienlijk. Het gevolg is dat kinderen weer op straat kunnen spelen. Aan de andere kant zijn de nadelen van de gated community evident: een werkelijk gemeenschapsgevoel wordt er niet bereikt. De gated community is een micro oplossing. De echte problemen worden niet opgelost, maar simpelweg buitengesloten.
Een veel beter alternatief is New Urbanism, een relatief nieuwe stroming in de stedebouw, die zijn inspiratie vindt in het negentiende eeuwse Amerikaanse dorp. New Urbanism zet zich nadrukkelijk af tegen zowel de suburb als de gated community beweging. New Urbanism wil buurten creëren die zowel gevarieerd als compact zijn, waarin wonen en werken niet van elkaar gescheiden zijn, waar winkels voor iedere bewoner op loopafstand zijn, waar de voetganger zich welkom voelt en waar het autogebruik wordt ontmoedigd. New Urbanism meent dat je met het ontwerp van een buurt en de architectuur van de individuele huizen een gemeenschapsgevoel onder bewoners kunt kweken. Al die ideeën vind je terug in Celebration, dat samen met het dorpje Seaside - het decor voor de film The Truman Show – de bekendste voorbeelden zijn van New Urbanism. In Celebration staan de huizen dicht op elkaar gebouwd, waardoor het schier onmogelijk is aan de buren te ontsnappen. De woningen hebben aan de straatkant een veranda, hetgeen contact met voorbijgangers stimuleert. Bewoners zijn in Celebration niet door hun sociale klasse van elkaar gescheiden: grote dure huizen worden afgewisseld met kleinere woningen en huurappartementen. De straten zijn smal en hebben trottoirs. Het dorp heeft een begaanbaar centrum met restaurants, winkeltjes, een lagere school en een postkantoor. Niet alleen is Celebration voetgangervriendelijk, de auto wordt actief uit het straatbeeld geweerd. Zo zijn bijvoorbeeld de garages - een Amerikaans huis zonder garage is zelfs in Celebration ondenkbaar - aan de achterkant van de huizen geplaatst. Wonen, werken, winkelen en recreëren zijn hier niet van elkaar gescheiden zoals in de moderne suburb maar juist zoveel mogelijk bijeengebracht.
De ideeën van New Urbanism vind ik bewonderenswaardig. Wat de stroming nastreeft is een soort suburb zonder de nadelen daarvan. Een stadje met het gevoel van een dorp zo je wilt. Kortom, gezien mijn New Yorkse frustraties lijkt Celebration ideaal. Het dorp oogt aangenaam, het weer is er heerlijk, de appartementen zijn er in vergelijking met New York betaalbaar en er zijn vijf aardige restaurants. Zelfs de buurtkroeg en bioscoop ontbreken niet. Wat wil je nog meer? Nou leuke buren bijvoorbeeld. Wie zijn die bewoners van Celebration. Wie voelen zich tot de ideeën van het New Urbanism a la Disney aangetrokken? In de eerste plaats mensen zoals Hattaway: conservatieve, welgestelde blanken die de forse huizenprijzen kunnen betalen en die grote steden te gevaarlijk achten. Hattaway bijvoorbeeld omschrijft Miami als ,,our own little Beirut". Maar al lijkt het dorp redelijk homogeen, er is gelukkig ook een aanzienlijke minderheid die zich minder makkelijk laat classificeren. Neem Dave Eaton, een van de weinige openlijk homoseksuele mannen van het dorp. Hij verhuisde naar Celebration voor de ‘look’ van het dorpje. ,,Ik ben dol op plaatsen waar mensen zorg besteden aan hun huizen. Die oude dorpjes in New England vind ik geweldig, maar ik kan het weer in het noorden niet uitstaan. Celebration biedt het beste van twee werelden: de sfeer van een New England dorp, het weer van Florida." Bij de laatste presidentsverkiezingen stemde maar liefst 75 procent van Celebration voor George Bush. Het gezin Boyer behoort tot de overige 25 procent. Lance en Karin Boyer zijn twee van de weinige echte ‘liberals’ van Celebration. Het echtpaar richtte twee jaar geleden een Montessori school op en zijn vaste bezoekers van een Boeddhistische tempel in het naburige Kissimmee. Het echtpaar had met hun drie kleine kinderen op een tiental verschillende plekken in Amerika gewoond, maar nooit een plaats gevonden waar het zich definitief wilden vestigen. ,,Geen van die plekken had een goed karma", vertelt Lance, een man met het postuur van Helmut Kohl, die vakantiehuizen verhuurt aan Disney toeristen. Jaren geleden hadden ze een lijst opgesteld waar de ideale woonplaats aan moest voldoen. ,,We wilden een stadje waar de mensen betrokken zijn bij hun omgeving, een plek met een levendig cultureel leven, lage belastingen, weinig verkeer, een goede school en zonder kerncentrales in de buurt." En alhoewel Celebration niet aan alle voorwaarden voldoet, komt het toch aardig in de buurt. ,,Ik heb nog nooit ergens gewoond waar ik de kinderen met een veilig gevoel op straat kon laten spelen, waar de mensen zo vriendelijk zijn", zegt Karin. ,,Aan de andere kant voelen we ons hier tussen al die rijke mensen soms misplaatst. Je hebt hier geen arbeidersgezinnen, of etnische minderheden."
En tot slot heb je in Celebration een aanzienlijk legertje fanatieke Disney fans. ,,Zodra ik hoorde dat Disney een dorp zou bouwen pal naast Disney World, wist ik dat daar moest wonen. Ik heb een grenzeloos vertrouwen in Disney", vertelt Dan Rudgers die zichzelf als ,,Disney-freak’’ omschrijft. Toen de gepensioneerde muziekleraar nog in New York woonde bezocht hij Disney World twee keer per jaar, nu hij in Celebration verblijft is dat twee keer per week. ,,De buurvrouw is nog erger hoor", vertrouwt hij me toe wanneer ik met opgetrokken wenkbrauwen reageer op zijn Disney fanatisme. ,,Zij heeft haar hele huis vol staan met Disney spullen. Ze heeft 458 Disney figuurtjes, ik heb ze een keer geteld." Rudgers heeft niets dan positieve ervaringen met Celebration, zijn enige punt van kritiek is dat ,,de architectuur nog wel iets ouderwetser " had gemogen.
Wat die uiteenlopende groep mensen met elkaar verbindt is dat ze allemaal op zoek zijn naar de ideale woonplek. Amerika is een land dat op dat verlangen is gebouwd. De pilgrims, de eerste echte permanente (niet-Indiaanse) bewoners van het land, waren religieuze vluchtelingen op zoek naar een plaats waar ze in vrijheid de god van hun keuze konden aanbidden. De miljoenen immigranten die daarna volgden waren evenzeer op zoek naar een plek waar ze in vrijheid een nieuw bestaan konden beginnen. Celebration past uitstekend in die traditie. De brochures schetsen het dorp als een mythisch oord waar je slechts een huis hoeft te kopen om automatisch het walhalla te betreden. Maar is Celebration werkelijk die vervulling van de American Dream? Of concreter: zou ik in Celebration mijn eigen woonwensen in vervulling kunnen laten gaan? Laten we eerst eens kijken hoe die ideeën van New Urbanism in de praktijk uitpakken. Hattaway is er van overtuigd dat de uitstekende relatie die hij met zijn buren heeft een gevolg is van de inrichting van zijn straat. ,,Ik zit ’s avonds heel vaak op mijn veranda en dan zie je de hele straat langskomen. Je maakt makkelijk een praatje." Karin Boyer echter heeft een genuanceerdere mening. ,,Ik zou graag willen geloven dat het feit dat je zo boven op elkaar woont en je dus niet aan je buren kunt ontsnappen, ervoor zorgt dan je ze goed leert kennen. Maar ik geloof ook dat dit dorp mensen aantrekt die van zichzelf al heel sociaal zijn, die goede relaties met hun buren op prijs stellen. Dus of het nou de architectuur is, of de mensen zelf, ik weet het niet." Een ding is zeker: bijna iedereen die ik in Celebration spreek beweert bij hoog en laag dat hij uren op zijn veranda spendeert. Maar de praktijk wijst het tegendeel uit. Wandelend door de straten - of het nu overdag, aan het eind van de middag of ‘s avonds is - wordt de eerste indruk van een filmset alleen maar versterkt: je ziet zelden iemand op straat, laat staan op zijn veranda. In de week die ik in Celebration verblijf zie ik precies drie keer mensen buiten zitten. Dave Eaton heeft er een nuchtere verklaring voor. ,,Denk je nou echt dat mensen op hun veranda gaan zitten in dit klimaat? Moet je hier zomers komen, dan is het met de hitte, de vochtigheidsgraad en de muggen buiten een hel. Die veranda’s zijn een metafoor voor Celebration: ziet er leuk uit, maar het betekent niks. Mensen die hier een soort utopie verwachten zijn ongelooflijk naïef." Opvallend is ook hoe vaak de inwoners nog naar de auto grijpen. Net als in doorsnee suburbs worden kinderen massaal per auto naar school gebracht. Wanneer ik met inwoners in een van de vijf cafés of restaurants die Celebration rijk is afspreek, arriveren ze steevast per auto.
Simpele observaties slaan dus al snel een deuk in de idealen van Celebration. Maar wat een authentiek dorpsgevoel in Celebration werkelijk in de weg staat is het feit dat Disney overal zijn stempel op drukt. Niet dat je hier, zoals in Disney World, Mickey Mouse zult zien rondlopen, of dat je ook maar ergens het Disney logo zult aantreffen. Dat zou te ordinair zijn voor de ‘gedistingeerde smaak’ van de Celebration bewoners. Maar waar je wel de hand van Disney in ziet zijn de Rules and Regulations. Deze enorme lijst voorschriften - bedoeld om het uniforme aangezicht van het dorp te waarborgen - bepaalt wat bewoners wel en vooral niet mogen doen met hun huis. In Celebration mag je de was niet buiten hangen of een antenne op het dak zetten, je mag geen posters voor een politieke partij voor de ramen hangen of ‘for sale’ bordjes in de tuin zetten. Auto’s mogen niet langer dan twee dagen op dezelfde plek geparkeerd staan en campers of ‘unsightly vehicles’ zijn sowieso uit den boze. Er is vastgelegd welke kleur je je huis mag verven, hoe hoog de heg en het hekwerk mag zijn, welke soort planten (inclusief welk soort gras) je in de tuin mag zetten. De regels worden tot in absurde doorgevoerd: de enige toegestane ‘raambedekking’ zijn witte gordijnen. En op de naleving van de regels wordt streng toegezien. In het officiële krantje van Celebration, The Celebration News, wordt elke maand afgedrukt welke overtredingen er zijn geconstateerd door de Celebration Residential Owners Association, of de ‘porch police’ zoals de instantie in de volksmond wordt genoemd. Elke dag worden in Celebration de straten geveegd en overal lopen mannen rond met enorme ‘blowers’ die afgevallen boomblaadjes wegblazen. En die plastic feel van Celebration wordt versterkt door het feit dat de huizen voor een groot deel daadwerkelijk van plastic zijn. Waar je hout zou vermoeden blijkt kunststof te overheersen. De luiken die overal naast de ramen hangen (en slechts ter decoratie dienen) blijken van plastic, evenals de witte ‘houten’ hekjes en zelfs de schijnbaar houten huizen blijken feitelijk uit cement, beton en triplex te bestaan. Maar over de Rules and Regulations en het artificiële uiterlijk van Celebration zul je weinig inwoners horen klagen. Lance Boyers reactie is typisch: ,,Wat wil je dan? Dat het vuilnis op straat ligt? Dat ze alles van hout maken? Er is een reden dat hier veel plastic wordt gebruikt. Hout rot in het klimaat van Florida binnen een jaar weg. Als ik mag kiezen, dan geef ik de voorkeur aan neat as can be."
Hoe langer ik in Celebration verblijf, hoe meer mensen ik hier spreek, hoe sneller het idyllische beeld van Celebration vervaagt. Net als in de film Blue Velvet blijkt zich achter het schilderachtige dorpsuiterlijk een duistere wereld te verbergen. Niet dat je hier sadistische drugsdealers tegen het lijf zult lopen, maar er blijkt wel een flinke groep bewoners die kotsmisselijk wordt van hun eigen dorp. ,,Het probleem van Celebration is dat Disney hier alles voor het zeggen heeft", roept John Arcani verontwaardigd uit. Arcani, die zichzelf omschrijft als ‘investeerder’ en voorzitter is van de plaatselijke Rotary Club, woont in een van de enorme villa’s, of Estate Homes in Disney jargon, aan de rand van de golfbaan. Hij is de informele zegsman van de Celebration Rebels, zoals de ontevredenen zichzelf noemen. Wanneer ik ’s avonds rond halfnegen aanbel, krijg ik bij binnenkomst onmiddellijk een glas rode wijn in mijn hand gedrukt. Te oordelen aan zijn tongval heeft Arcani er zelf al enkele achter de kiezen. ,,Wil je het goede of het slechte nieuws over Celebration horen", informeert hij. Waarop hij, zonder mijn antwoord af te wachten, een uur lang op zijn woonplaats begint af te geven. ,,Disney wilde met Celebration een hele speciale plek creëren, maar uiteindelijk hebben ze zich door hebzucht laten leiden. Het zou een dorp worden van idealen, maar hier regeert de Almighty Dollar, net als overal elders." Arcani stort een litanie van klachten over me heen: de school is op zijn best matig, de golfbaan is te duur, er is geen gemeentebestuur. Hij mag dan aangeschoten zijn, hij slaat de spijker grotendeels op zijn kop. De school heeft vanaf het begin grote problemen gehad. Alle leraren die bij de opening in 1997 aantraden zijn inmiddels opgestapt. Een potje golf kost in Celebration 85 dollar. En Celebration heeft inderdaad geen democratisch gekozen bestuur. Het dorp wordt bestuurd door The Celebration Company, een dochteronderneming van Disney. De bewoners hebben weliswaar inspraak, maar uiteindelijk neemt The Celebration Company de beslissingen. En volgens Arcani betekent dat dat hem op alle mogelijke manieren geld uit de zak wordt geklopt. ,,De belastingen zijn hier 15 procent hoger dan in de rest van de provincie: geld dat naar Disney gaat. Je moet hier verplicht een internetabonnement nemen: bij een zakenpartner van Disney. Op de golfbaan, die voor het dorp was bedoeld, lopen nu alsmaar zakenrelaties van Disney rond. Ze hadden beloofd dat er alleen in het centrum appartementen zouden komen. Nu worden ze links en rechts gebouwd. Waarom? Appartementen leveren Disney meer geld op. Ach, zo kan ik nog wel even door gaan." Volgens Arcani is dan er dan ook maar een oplossing. De burgers moeten eisen dat Celebration een officiële gemeente wordt. The Celebration Company moet uit het dorp worden gegooid en er moeten verkiezingen voor een burgemeester en een gemeenteraad worden uitgeschreven. ,,Maar dat zal er nooit van komen. De meeste mensen hier werken voor Disney of zijn op een andere manier van het bedrijf afhankelijk. Die willen Mickey Mouse natuurlijk niet tegen de schenen schoppen. En vrijwillig zal Disney het dorp nooit aan de burgers overdragen. Disney is een bedrijf dat alles waar ze mee te maken heeft volledig onder controle wil hebben. En daar verbaas ik me ook niet over: I guess it’s nice being a dictator."
Arcani heeft zijn huis inmiddels te koop aangeboden en wil na bijna vier jaar niks liever dan Celebration zo snel mogelijk verlaten. Het is een sentiment dat ik al na een week deel. Ik verlang naar huis. Maar toch: als ik op de laatste dag van mijn verblijf nog een wandeling door Celebration maak word ik door verschillende mensen bij naam aangesproken. Hoe het met mijn artikel staat? Hoe lang ik nog blijf? Of ik hun dorp toch wel recht zal aandoen? Ik geloof niet dat mijn buren in New York ooit zo’n interesse voor mijn bezigheden aan de dag hebben gelegd. Laat staan dat ze me gemist hebben.
DISNEY'S UTOPISCHE IDEEEN OVER DE IDEALE WOONGEMEENSCHAP
In 1966 kocht Walt Disney een serie moerassen, akkers en bossen van in totaal zo’n 120 km2 omvang. Dit gebied, ter grootte van het Zeeuwse eiland Noord-Beveland, even ten zuiden van Orlando in Florida, zou het grootste pretpark ter wereld gaan huisvesten. Disney World wordt jaarlijks door ruim 30 miljoen mensen bezocht. Je zult inderdaad weinig Amerikanen tegen komen die nog nooit een bezoekje aan Disney World hebben gebracht. Naast puur vermaak wilde Disney de wereld ook verblijden met een futuristische modelstad die een voorbeeld voor de natie zou moeten zijn en die hij Experimental Prototype Community of Tomorrow (EPCOT) doopte. In EPCOT zouden snelwegen onder de stad lopen ,,zodat auto’s nooit meer voor het rode licht hoeven te stoppen". Een monorail zou voor het openbaar zorgen. Het centrum zou worden gehuisvest onder een enorme glazen overkapping opdat iedereen beschermd zou zijn tegen de elementen. Gigantische skyscrapers moesten voor de huisvesting zorgen. Aangezien alleen Disney employées in EPCOT zouden mogen wonen, zouden armoede en werkeloosheid er worden uitgebannen. Kortom, een archetypische moderne en totalitaire visie op stedebouw. EPCOT de modelstad werd uiteindelijk EPCOT het theme park (een van de vier pretparken waaruit Disney World bestaat). Van de ideeën voor stedebouw voor echte mensen in plaats van voor toeristen en cast members (zoals employées van de entertainmentgigant worden aangeduid) werd jarenlang niks meer vernomen. Tot in de jaren negentig de behoefte ontstond om de grond die Disney destijds voor EPCOT had gereserveerd te gelde te maken. Het idee voor een modelstad was herboren: Celebration.
Maar waar EPCOT de blik op de toekomst had, daar kijkt Celebration juist terug. Het dorp heeft een ongegeneerde retro-look. De huizen zijn gebouwd in zes verschillende ‘klassieke’ stijlen. Zo is er het Greek Revival huis, getypeerd door grote zuilen, een symmetrische voorkant en verticale ramen, de Victorian met verschillende puntdaken en een veranda die om het hele huis is gewikkeld of de Coastal, een huis dat je veel in het zuiden van de Verenigde Staten aantreft en wordt gekenmerkt door ramen die tot aan de vloer rijken en een balkon op de eerste verdieping over de hele breedte van het huis. Naast de zes stijlen, verschillen de huizen ook in grootte: van een cottage home (in oppervlakte vergelijkbaar met een Nederlandse doorzon woning) tot een estate home (heuse villa’s met een vloeroppervlak van honderden vierkante meters en standaard voorzien van zwembad). In het centrum van Celebration vind je een art-deco bioscoop ontworpen door Cesar Pelli en een neoklassiek bankgebouw van Robert Venturi. Het preview center - zeg maar het makelaarskantoor van Celebration - is een bakstenen gebouw met metalen dak van de hand van de befaamde Amerikaanse postmoderne architect Charles Moore. Ook het stratenplan - ontworpen door de New Yorkse architect Robert Stern - is historisch verantwoord: de inspiratie kwam van klassieke Amerikaanse stadjes als Savannah in South-Carolina, East-Hampton in New York en Key West in Florida.
Jeroen van Bergeijk
|
