AMBROSE-INDUSTRIE LIGT ONDER VUUR
{VPRO-gids, 2 februari 2002}
,,Zijn output kun je slechts als diarree-achtig omschrijven", stelde The American Prospect ooit kernachtig vast. En inderdaad, Stephen Ambrose schrijft boeken alsof ze van de lopende band komen. De 66-jarige historicus heeft zo’n dertig boeken op zijn naam staan over onderwerpen als president Eisenhower, de ontdekkingstocht van Lewis en Clark en vooral de Tweede Wereldoorlog. De laatste zeven jaar schreef hij negen boeken. Alleen in de afgelopen twee kwamen er vier boeken van hem uit, allemaal over de Tweede Wereldoorlog en allemaal bestsellers.
Zo gewild is zijn werk dat hij tegenwoordig standaard een voorschot van een miljoen dollar krijgt en een honorarium van 40.000 dollar toucheert voor een spreekbeurt. Stephen Ambrose is een heuse industrie waar boeken slechts één onderdeel van uitmaken. De reisorganisatie Stephen Ambrose Historical Tours leidt toeristen langs plekken die een rol hebben gespeeld in de Amerikaanse geschiedenis. Ambrose schrijft columns, artikelen en recensies voor kranten als The Washington Post en The Wall Street Journal en is een graag gezien pratend hoofd in televisietalkshows. Zijn voice-over is een standaardingrediënt van historische documentaires en televisieseries. En tot slot komt Ambrose regelmatig over de vloer bij president Bush.
Niet stuk te krijgen dus, die Ambrose. Nou, misschien toch wel. Zijn reputatie liep de afgelopen weken een fikse deuk op. Het blijkt dat hij in een aantal boeken passages van andere auteurs heeft overgeschreven. De affaire kwam aan het licht toen het conservatieve weekblad The Weekly Standard ontdekte dat Ambrose in ‘The Wild Blue’, een ode aan vliegeniers in de Tweede Oorlog, een viertal passages letterlijk had gekopieerd van ‘Wings of Morning’ van Thomas Childers (hij noemde het boek dat in 1996 werd gepubliceerd overigens elders wel in een voetnoot en in zijn bronnenlijst). De jacht was vervolgens geopend en al snel bleek dat Ambrose ook in andere boeken wel heel vrijelijk uit het werk van anderen had geput. Al meent hij zelf van niet, de affaire lijkt zijn oorzaak te hebben in Ambrose’s werkwijze. Het enige dat hij namelijk zelf doet is het schrijven. De research voor zijn boeken laat hij aan zijn kinderen en andere familieleden over. Dat er dan onnauwkeurigheden in het werk sluipen, lijkt onvermijdelijk.
De affaire lijkt sprekend op de beschuldigingen van plagiaat die recentelijk aan het adres van Adriaan van Dis werden geuit. Opvallend is dat beiden dezelfde verdediging hanteren. Net als Van Dis geeft ook Ambrose toe dat hij fouten heeft gemaakt, maar zegt niet kwaadwillend te werk te zijn gegaan. En ook Ambrose zegt dat het plagiaat simpelweg te wijten is aan slordigheid. Gezien de status van de auteur zal de kwestie wel weer overwaaien (net zoals bij Van Dis gebeurde). En goed beschouwd is het ook een storm in een glas water. Op een oeuvre van dertig boek zijn enkele gekopieerde passages nu bepaald geen doodzonde te noemen. Aan de andere kant is het voor sommigen wel zuur dat Ambrose er zo makkelijk van af komt. Want een dergelijk vergrijp zou een ‘gewone’ professor zonder twijfel zijn baan kosten en studenten worden wanneer ze op plagiaat zijn betrapt op de meeste universiteiten verzocht elders hun studie af te ronden.
De affaire is in ieder geval voor menig historicus aanleiding voor enige schadenfreude. Het geval wil namelijk dat de meeste serieuze geschiedkundigen weinig waardering voor het werk van Ambrose kunnen opbrengen. Natuurlijk is hier sprake van jalousie de métier - de meeste historische boeken verkopen beroerd - maar er is toch meer aan de hand. Het verwijt vanuit de academische wereld luidt dat Ambrose werk niets toevoegt aan de bestaande historische kennis, het enige dat hij doet is van bekende feiten een mooi verhaal maken. Bovendien vindt men dat hij een wel eenzijdige visie heeft op de rol van Amerika in de Tweede Wereldoorlog. Als je Ambrose mag geloven werd Hitler uitsluitend door de Amerikanen verslagen. Over de verrichtingen van Rusland of zelfs Groot-Brittannië lees je in zijn werk zelden iets. Nu was dat nog tot daaraantoe als het werk van Ambrose niet zo populair en invloedrijk was. Maar zelfs een integer filmmaker als Steven Spielberg en een toonaangevend journalist als Tom Brokaw laten zich inspireren door de visie van Ambrose op de Tweede Wereldoorlog (waarin Amerikaanse soldaten zonder uitzondering helden zijn die het patent hebben op het bestrijden van het kwade). Net zoals Oliver Stone met zijn populaire film JFK de geschiedenis van de moord op president Kennedy in de verbeelding van het grote publiek wist te herscheppen, zo lijkt dankzij het werk en invloed van Ambrose ook de geschiedenis van de rol van Amerika in de Tweede Wereldoorlog momenteel te worden herschreven.
© Jeroen van Bergeijk
|
