Huren staan op de tocht
De 65-jarige Vera Kraus-Van der Reis woont samen met haar echtgenoot in een één-kamer appartement aan de 17de straat in New York. Haar huis bemeet ongeveer veertig vierkante meter, haar uitzicht bestaat uit een blinde muur. Hoeveel ze betaalt voor haar woning wil ze liever niet kwijt, "maar het is onder de 300 dollar." Over twee maanden zou ze meer dan vier keer zoveel kunnen gaan betalen.
Op 15 juni aanstaande verliezen de ruim vijftig jaar oude 'rent control' wetten, die bepalen hoe hoog de huren in New York City mogen zijn, hun geldigheid. De Newyorkse huurwetten zijn zeer gecompliceerd en leiden doorgaans tot idiote situaties. Het bekendste voorbeeld is dat van filmactrice Mia Farrow. Voor haar 11-kamer appartement aan Central Park betaalt ze 2900 dollar, een fractie van de marktwaarde. En Farrow is niet alleen. Iedere Newyorker kent wel een goedverdienend echtpaar dat al jaren in een prachtig appartement aan de Upper East Side, Greenwich Village of de West Side woont voor de helft van wat de buren betalen.
De huren van ruim een miljoen Newyorkse huizen - oftewel van zo'n twee en half miljoen mensen - zijn op een of andere manier gereguleerd. Het overgrote deel van die gecontroleerde huurwoningen ligt op Manhattan. Kortweg komt het er op neer dat de huren van oudere huizen niet of nauwelijks kunnen stijgen. Pas wanneer de bewoner verhuist kan de huur worden aangepast aan de marktwaarde en die is in New York groot (voor een simpel tweekamer appartement betaal je in Manhattan tussen de 1300 en 2000 dollar). De merkwaardig lage huren ontstaan vooral doordat het mogelijk is een appartement aan een familielid over te dragen zonder dat de huur wordt verhoogd. Zodoende kunnen de huren van huizen op een bijna vooroorlogs niveau blijven. Het gevolg is dat wanneer iemand al heel lang in een gereguleerd appartement woont, hij of zij absoluut niet gemotiveerd is om te verhuizen, hetgeen weer zorgt voor enorme verstoppingen in de woningmarkt. En dat is vooral nadelig voor nieuwkomers op de woningmarkt: zij worden gedwongen kleine woningen te huren voor veel geld.
De huurwetten zijn momenteel onderwerp van een felle politieke strijd die over de hoofden van Newyorkse huurders wordt uitgevochten. Het gevecht werd enkele weken geleden aangezwengeld door Joseph Bruno, de leider van de Republikeinse partij in de staat New York. Bruno, zo benadrukken de voorstanders van de huurwetten telkenmale, heeft het afgelopen jaar aanzienlijke financiële bijdragen ontvangen van diverse huiseigenaren organisaties. De Republikein, die nooit in de stad heeft gewoond, is niet de meest subtiele politicus die je je kunt voorstellen: hij heeft de effecten van de huurwetten voor New York vergeleken met die van de atoombom op Hiroshima. Bruno wil de bestaande regelingen - met een paar uitzonderingen - gefaseerd afschaffen. De Democraten, die in de Newyorkse Senaat in de minderheid zijn, willen de huidige wetgeving laten voortbestaan. En dat is niet zo verwonderlijk als je bedenkt dat de Democratische aanhang zich vooral in New York City bevindt, terwijl de Republikeinse kiezers in de rest van de staat New York wonen. Bruno dreigt momenteel de huurwetten simpelweg te laten verlopen. Die situatie doet zich over anderhalve maand voor. Aangezien hij de meerderheid van de stemmen in de Newyorkse senaat achter zich weet, heeft hij een uitermate sterk wapen in handen. Voorlopig willen de Democraten echter nog niet inbinden. Newyorkse huurders ondertussen, schreeuwen moord en brand. In New York en voor het Senaatsgebouw in Albany, de hoofdstad van de staat New York, wordt veelvuldig geprotesteerd.
De voorstanders van de huurwetten zijn vanzelfsprekend bang dat ze straks gedwongen worden hun huizen te verlaten en - erger nog - Manhattan vaarwel te moeten zeggen. Tegenstanders van de huurwetten menen dat de huidige situatie vooral ten gunste werkt van mensen die het het minste nodig hebben. Dat zulks overigens niet altijd het geval is bewijst het voorbeeld van Vera Kraus-Van der Reis. Zij woont samen met haar echtgenoot al veertig jaar in hetzelfde appartementje. Ze was jaren lerares aan een van de openbare scholen van New York City en leeft nu van haar pensioen. Haar man is ernstig ziek. Toen het echtpaar de woning betrok bedroeg de huur 80 dollar, uit eigen beweging heeft het tweetal de huisbaas over de jaren zo nu en dan huurverhoging aangeboden. Kraus-Van der Reis, in 1940 met haar Nederlandse ouders voor de Duitsers naar de Verenigde Staten gevlucht, erkent dat de huurwetten tot vreemde situaties hebben geleid. Zij ziet er dan ook meer heil in dat de huren gekoppeld worden aan de inkomsten van de huurder. Wanneer de huurwetten daadwerkelijk worden afgeschaft en dan zal Kraus-Van der Reis haar woning niet meer kunnen betalen. Zij is vanzelfsprekend voorstander van regulering van de huren in New York. Niet alleen uit eigen belang overigens, maar ook omdat ze vreest dat anders alleen nog maar rijke mensen in de stad kunnen wonen. "Ik denk dat het belangrijk is dat naast de bovenlaag, ook de middenklasse en lagere inkomensgroepen op Manhattan kunnen wonen. Als de huurwetten verdwijnen zal Manhattan een speeltuin voor de jetset worden", aldus Kraus-Van der Reis. "Ik ben heel bang voor wat komen gaat."
Jeroen van Bergeijk
