Hier heb ik de afgelopen maanden aan gewerkt. Mijn nieuwe radiodocumentaire:
Tien jaar geleden woonde ik in New York. Op de ochtend van 11 september had ik de twin towers zien instorten en anderhalve dag later lag ik – uitgeput, lamgeslagen door de emoties – op de bank naar de tv te kijken. Ik keek naar Larry King op CNN. En daar verscheen opeens in kadertje een man met een wat bolle kop in beeld. Hij sprak met een vet Nederlands accent. Zijn naam was Rudi Dekkers.
Deze Dekkers, voormalig makelaar te Ede, bleek eigenaar van een vliegschool in Florida. En op die vliegschool hadden Mohammed Atta en Marwan al-Shehhi lesgehad. Atta en al-Shehhi waren de twee kapers die de vliegtuigen hadden bestuurd die de twin towers hadden vernietigd. Dekkers vertelde op CNN en in de tientallen interviews die hij verder nog zou geven steeds hetzelfde verhaal: dat hij nooit iets had vermoed, dat hij Atta weliswaar een ‘eersteklas klootzak’ had gevonden, maar dat hij, en zijn instructeurs, nooit enige aanwijzing hadden gehad wat hij van plan was geweest.
Wat moet er door die man heengaan, vroeg ik me af. Hoe zal hij zich voelen bij de wetenschap dat hij – onbedoeld en onbewust – een aandeel heeft gehad in de grootste terroristische aanslag uit de Amerikaanse geschiedenis? Ik vroeg me af of hij zich in enigermate schuldig voelde aan de aanslagen, ook al had hij er geen schuld aan.
De man die de kapers heeft leren vliegen: Dekkers’ verhaal liet me niet meer los en na een half jaar zocht ik hem in Florida op. Waar ik een man verteerd door schuldgevoelens had verwacht – zo ongeveer als je je moet voelen als je buiten jouw schuld iemand doodrijdt – trof ik een joviale man die zich de aandacht die 9/11 hem had gebracht van harte liet aanleunen. Hij voelde zich absoluut niet verantwoordelijk. Sterker nog, hij beleed wel empathie met de slachtoffers van 9/11 maar hij deed dat op zo’n achteloze, arrogante manier dat het gemaakt over kwam. Zelf had ik slapeloze nachten van wat ik op 11 september had gezien, Dekkers leek nergens last van te hebben. Zelfs het feit dat er nauwelijks meer studenten naar zijn vliegschool kwamen en dat het er naar uitzag dat hij de tent moest gaan sluiten, leek hem niet te deren.
Ik hield sporadisch contact met hem, en in de jaren na 9/11 ging het weinig beter met hem. Hij moest uiteindelijk zijn vliegschool verkopen, zijn huwelijk strandde, nieuwe ondernemingen liepen spaak. Doordat hij bekend stond als de man die de kapers leerde vliegen, wilde in Amerika weinigen met hem van doen hebben. Hij mocht zich dan niet schuldig voelen of schuldig zijn, hij was wel guilty by association. Niet dat hem dat leek te deren. Dekkers bleef opgewekt. Niets of niemand leek hem eronder te kunnen krijgen. En misschien was dat wel wat ik het meest fascinerende aan hem vond. De man weigerde zich te schikken in een slachtofferrol.
Deze zomer zocht ik hem in Florida op, waar hij nog altijd woont. Zijn bolle, gebruinde kop had plaatsgemaakt voor een getaand, mager hoofd. Van de miljoenen die hij ooit had bezeten, was niets meer over. Zijn huis was door de bank teruggevorderd en hij kon er elk moment uit gegooid worden. Hij had geen werk. Hij tapte illegaal stroom af. Hij leefde van voedselbonnen en at nog maar één keer per dag. Hij werd achtervolgd, letterlijk, door deurwaarders die zijn auto in beslag wilde nemen. Zijn visum was verlopen en feitelijk was hij illegaal in het land. Hij lag opnieuw in scheiding. Zijn vingernagels had hij tot aan de nagelriemen afgebeten.
Dit was waar 9/11 hem had gebracht. Hier was een man wiens leven door 9/11 was vernietigd. Van de Amerikaanse Droom was hij in de Amerikaanse Nachtmerrie belandt. Hij was tenslotte toch slachtoffer geworden.
Maar was dat wel zo? De afgelopen jaren was ik het een en ander over Rudi Dekkers te weten gekomen. En hoe meer ik over hem leerde, hoe minder ik hem als slachtoffer kon zien. Het was eerder andersom: hij had zelf een spoor van slachtoffers achter zich gelaten. Dekkers had in Nederland op grote schaal de belasting ontdoken, hij had voetbalvereniging VVV Lunteren aan de rand van de financiële afgrond gebracht. Van zijn zoon in Nederland, die via het programma Spoorloos met hem in contact probeerde te komen, wilde hij niets weten. In Amerika had hij ruzie met zakenpartners en stond hij als wanbetaler bekend. Hij was aangeklaagd wegens sexual harassment (een zaak die hij had geschikt). Ik vroeg me af: wie is Rudi Dekkers nu eigenlijk? Een vlotgebekte zakenman die door 9/11 alles is kwijtgeraakt of een gewetenloze oplichter? Of misschien allebei? Of zit het nog anders? Voor het antwoord op die vragen, moet u aanstaande zondagavond naar Holland Doc Radio luisteren.
Rudi en ik is tot stand gekomen met steun van het Mediafonds.